Ο Frank Drake έφυγε στις 2 Σεπτεμβρίου, σε ηλικία 92 ετών. Αστροφυσικός και αστρονόμος με πλούσιο έργο και, σίγουρα, με ένα μεγάλο πάθος: την άναζήτηση νοήμονος ζωής πέρα από τον πλανήτη μας· την επαφή με άλλους πολιτισμούς.
Το πλέον διάσημο και αναγνωρίσμο κομμάτι των μελετών του είναι η εξίσωση που φέρει το όνομά του. Πράγματι, όποιος ενδιαφερθεί να μάθει -έστω και ελάχιστα πράγματα- ή αποφασίσει να ασχοληθεί -έστω και επιφανειακά- με το αν είμαστε ή όχι ο μόνος πολιτισμός που υπάρχει, σίγουρα θα “πέσει” επάνω στην εξίσωση Drake. Διατυπωμένη το 1961, η εξίσωση υπολογίζει το πλήθος των εξωγήινων πολιτισμών στον γαλαξία μας, με τους οποίους πιθανά θα μπορούσαμε να επικοινωνήσουμε. Οι παράμετροι, βάσει των οποίων γίνεται η εκτίμηση αυτή είναι:
- R∗, ο ρυθμός δημιουργίας νέων αστέρων στον Γαλαξία
- fp, το ποσοστό των αστέρων που διαθέτουν πλανήτες
- ne, ο αριθμός των πλανητών που μπορούν να υποστηρίξουν ζωή, ανά πλανητικό σύστημα
- fl, το ποσοστό αυτών των πλανητών, που αναπτύσσουν ζωή
- fi, το ποσοστό των πλανητών με ζωή, όπου αυτή διαθέτει νοημοσύνη (δημιουργία πολιτισμού)
- fc, το ποσοστό της νόημονος ζωής που διαθέτει τεχνολογίες επικοινωνίας
- L, η χρονική διάρκεια για οποία αυτοί οι πολιτισμοί εκπέμπουν ανιχνεύσιμα σήματα
Η αλήθεια είναι πως η εξίσωση αυτή αποτελεί μάλλον ένα πείραμα σκέψης, παρά μία αυστηρά διατυπωμένη και εδραιωμένη φόρμουλα από την οποία περιμένουμε να δώσει ρεαλιστικές τιμές για τους πολιτισμούς που ενδεχομένως υφίστανται. Η χρησιμότητά της ήταν περισσότερο να ξεκινήσει έναν ουσιαστικό διάλογο μεταξύ των επιστημόνων επάνω στην Αναζήτηση για Εξωγήινη Νοημοσύνη (Search for extraterrestrial intelligence, SETI).
Ο Frank Drake γεννήθηκε στο Σικάγο το 1930. Σπούδασε Engineering Physics, όμως από τον πρώτο κιόλας καιρό το ενδιαφέρον του ήταν στραμμένο στην Αστρονομία και την ύπαρξη εξωγήινης ζωής. Στην συνέχεια υπηρέτησε για ένα σύντομο σχετικά διάστημα στο πολεμικό ναυτικό των Η.Π.Α. όμως σύντομα επέστρεψε στα θρανία για να αποκτήσει, τελικά, μεταπτυχιακό και διδακτορικό τίτλο επάνω στην Αστρονομία. Το 1958 ξεκίνησε την καριέρα του ως αστρονόμος, στο Nationwide Radio Astronomy Observatory (NRAO) της West Virginia.
Μπορεί να είναι οι έρευνές του για άλλους πολιτισμούς, αυτές που τον έκαναν διάσημο, όμως δεν είναι το μόνο έργο που είχε να επιδείξει. Μεταξύ άλλων, ο Frank Drake δημιούργησε τον πρώτο ραδιο-χάρτη του κέντρου του Γαλαξία, συν-ανακάλυψε τις περιοχές ακτινοβολίας γύρω από τον Δία που είναι ανάλογες με τις ζώνες Βαν Άλεν της Γης, και ήταν από τους πρώτους επιστήμονες που μέτρησαν τη θερμοκρασία και την πυκνότητα της ατμόσφαιρας της Αφροδίτης.
Οι τρεις από τις πιο σημαντικές συνεισφορές του Drake προέρχονται μία παραγωγική περίοδο -που σχετίζεται με το SETI- η οποία διαρκεί από τις αρχές της δεκαετίας του 1960 έως τα μέσα της δεκαετίας του ’70.
Για την πρώτη από αυτές, το Project Ozma (1960), χρησιμοποίησε το 26 μέτρων ραδιοτηλεσκόπιο του NRAO στο Inexperienced Financial Institution για να ανιχνεύσει πιθανά σήματα από τους Tau Ceti και του Epsilon Eridani, δύο από τα πλησιέστερα και σχετικά όμοια με τον Ήλιο γειτονικά μας αστέρια. Το εγχείρημα δεν παρείχε καμία απόδειξη για ύπαρξη εξωγήινων (αλλιώς θα το… γνωρίζαμε). Ωστόσο, το Ozma θεωρείται ως η πρώτη σύγχρονη εκστρατεία SETI και -επιπλέον- αποτέλεσε την αιτία να γνωριστούν και να συνεργαστουν ο Drake και ο Carl Sagan.
Η δεύτερη συνεισφορά/ορόσημο του Drake ήρθε 12 μήνες μετά, εν μέσω μιας (με πρόσκληση μόνο) συγκέντρωσης επιστημόνων για να συζητήσουν τις προοπτικές του SETI. Ανοίγοντας τη συνέλευση, ο Drake αποκάλυψε μια εξίσωση, την διάσημη πλέον εξίσωσή του που εκτιμά τον αριθμό των ανιχνεύσιμων πολιτισμών του Γαλαξία. Τα επτά αλληλένδετα στοιχεία της εξίσωσης αποτελούν μια αύξουσα κλίμακα ολοένα και μεγαλύτερων αγνώστων, ξεκινώντας από εδραιωμένες εκτιμήσεις για τον ρυθμό γέννησης άστρων, προχωρώντας σε επιστημονικές υποθέσεις σχετικά με βιώσιμους πλανήτες, και φτάνοντας σε ακραίες εικασίες σχετικά με την ποικιλία των κόσμων που φέρουν ζωή και τη μακροζωία των τεχνολογικών πολιτισμών. Ο Drake την επινόησε ως μέσο καθοδήγησης της ατζέντας της τριήμερης συνέλευσης, ελπίζοντας να στρατολογήσει τους παρευρισκόμενους. Ωστόσο, η λεγόμενη «Εξίσωση του Drake» θα συνέχιζε να επηρεάζει όλες τις μελλοντικές προσπάθειες του SETI.
Η τρίτη ήρθε το 1974, αφού η πορεία του τον οδήγησε σε μια θέση καθηγητή στο Cornell College ενώ ταυτόχρονα ήταν διευθυντής του “Nationwide Astronomy and Ionosphere Middle”, το οποίο διαχειριζόταν το Αστεροσκοπείο Arecibo. Μετά από επίβλεψη τριών ετών εργασίας που ενίσχυσε την ευαισθησία του μεγάλου πιάτου και του έδωσε ένα στιβαρό νέο σύστημα ραντάρ, σε μια τελετή έναρξης τον Νοέμβριο του 1974, ο Drake χρησιμοποίησε τη ισχύ του για να μεταδώσει ένα ραδιοφωνικό σήμα προς το M13: ένα αστρικό σμήνος περίπου 22.000 έτη φωτός μακριά. Το σήμα, το γνωστό πλέον ως «Μήνυμα Arecibo» του Drake είναι μία ακολουθία εικονογραμμάτων που περιγράφει λεπτομερώς κάποια θέματα που αφορούν την ζωή στη Γη, όπως την διπλή έλικα του DNA, την κλίμακα του ανθρώπινου είδους και την απεικόνιση του Ηλιακού Συστήματος. Η μετάδοση διήρκεσε λιγότερο από τρία λεπτά, ωστόσο στο συγκεκριμένο μήκος κύματός το σήμα είναι 100.000 φορές ισχυρότερο από τον Ήλιο, δίνοντας ένα ίχνος ελπίδας ότι κάποτε, κάπου, κάποιος θα το ανιχνεύσει και θα το αποκρυπτογραφήσει.
Το μήνυμα του Arecibo στόχευσε πιο μακριά από οποιαδήποτε προσπάθεια του Drake για διαστρική επικοινωνία, ωστόσο δεν ήταν ούτε η κύρια ούτε η τελευταία. Σε συνεργασία με τον Sagan και την τότε σύζυγο του Sagan, Linda Salzman Sagan, το 1972, ο Drake συν-σχεδίασε την “Pioneer plaque” – ένα εικονογραφικό μήνυμα, χαραγμένο επάνω σε ένα πλακίδιο από αλουμίνιο, που τοποθετήθηκε στο εσωτερικό των διαστρικών διαστημόπλοιων Pioneer 10 και 11 της NASA, το οποίο απεικονίζει στοιχεία για εμάς και την κοσμική μας διεύθυνση.
Το 1977, μαζί με τον Sagan και την Ann Druyan, ο Drake βοήθησε στο σχεδιασμό του “Voyager Golden Record”, δύο δίσκων γραμμόφωνου οι οποίοι περιέχουν ήχους και εικόνες που έχουν επιλεγεί για να απεικονίσουν την ποικιλομορφία της ζωής και του πολιτισμού στη Γη. Οι δίσκοι τοποθετήθηκαν εντός των αποστολών Voyager 1 και 2.
Διετέλεσε Πρόεδρος της “Astronomical Society of the Pacific” και υπηρέτησε ως πρόεδρος του Συμβουλίου Φυσικής και Αστρονομίας για το Εθνικό Συμβούλιο Ερευνών. Αποσύρθηκε από τη διδασκαλία το 1996, αλλά παρέμεινε ομότιμος καθηγητής αστρονομίας και αστροφυσικής στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια. Το 2010, ο Drake παραιτήθηκε από διευθυντής του “The Carl Sagan Center for the Study of Life in the Universe”, αλλά συνέχισε να υπηρετεί στο διοικητικό συμβούλιο του Ινστιτούτου SETI.
Οποιαδήποτε ενέργεια, μελέτη, έρευνα και -γιατί όχι- εξέλιξη που θα αφορά την αναζήτηση ζωής, πέρα από την δική μας εδώ στη Γη, αυτόματα θα παραπέμπει στον Frank Drake, τον ενθουσιώδη πρωτοπόρο του SETI, που δεν βρίσκεται πια κοντά μας.
Πηγές: https://www.scientificamerican.com https://www.space.com https://www.wikipedia.org
