Σημείωση (to begin with): Το “ζυγίζει” που εμφανίζεται στον τίτλο του άρθρου, καθώς και σε δηλώσεις επιστημόνων παρακάτω, αφορά την μάζα της Γης και όχι, φυσικά, κάποια δύναμη, κάποιο βάρος της Γης σε κάποιο άλλο (ποιό άραγε;) ομογενές βαρυτικό πεδίο. Αυτό που επέτρεψε την -έστω τραβηγμένη- χρήση της συγκεριμένης λέξης (χωρίς να ξεχνάμε, βέβαια, ότι η Γη δεν δύναται να… ζυγιστεί) είναι το γεγονός πως όταν ζυγίζουμε κάτι, στην ουσία μέσω της δύναμης/βάρους (π.χ. σε Newton) προσδιορίζουμε την μάζα του (π.χ. σε Kgr).
Καλωσορίστε τα ροννάγραμμα (ronnagrams) και τα κουετάμετρα (quettameters): Η διεθνής συγκέντρωση επιστημόνων στη Γαλλία, την εβδομάδα που μας πέρασε (15-18/11/2022), ψήφισε υπέρ της προσθήκης νέων προθεμάτων στο μετρικό σύστημα, ώστε μέσω αυτών να μπορούν να εκφραστούν οι μεγαλύτερες και οι μικρότερες μετρήσεις μεγεθών στον κόσμο· ένα εύρος που ολοένα επεκτείνεται.
Είναι η πρώτη φορά, μέσα σε ένα ένα διάστημα μεγαλύτερο των τριών δεκαετιών, που προστίθενται νέα προθέματα στο Διεθνές Σύστημα Μονάδων (SI), το συμφωνημένο παγκόσμιο πρότυπο για το μετρικό σύστημα.
Όλοι γνωρίζουμε κάποια από τα προθέματα που υπάρχουν. Π.χ. το kilo (χίλια) και το milli (χιλιοστό). Αντίστοιχα, οι νέες προσθήκες για τους πολύ μεγάλους αριθμούς είναι το “ronna” και το “quetta” και για τους πολύ μικρούς τα “ronto” και “quecto”. Το πόσο μεγάλους ή μικρούς, θα το δούμε παρακάτω, καθώς αφορούν πολύ περισσότερα μηδενικά από τα τρία του “χίλια”.
Η αλλαγή αυτή αποφασίστηκε από τους επιστήμονες και τους επίσημους εκπροσώπους 64 χωρών, που συμμετείχαν στην 27η “Γενική Διάσκεψη Μέτρων και Σταθμών”, η οποία συνέρχεται κάθε τέσσερα περίπου χρόνια.
Τα προθέματα μας διευκολύνουν στο να εκφράσουμε τις ποσότητες που είναι μεγαλύτερες ή μικρότερες από την βασική. Για παράδειγμα, εάν δεν είχαμε άλλο τρόπο να μιλήσουμε για Gigabytes από το να πούμε “δισεκατομμύρια bytes” ή άλλο τρόπο να μιλήσουμε για πικόμετρα από το να πούμε “εκατομμυριοστά του εκατομμυριοστού του μέτρου”, τότε τα πράγματα γρήγορα θα γίνονταν ιδιαίτερα δύσκολα.
Από το 1960 -που υιοθετήθηκε το SI- και μετά, οι ανάγκες της επιστήμης και της τεχνολογίας έχουν οδηγήσει σε έναν αυξανόμενο αριθμό προθεμάτων. Η τελευταία φορά που έγινε αυτό ήταν το 1991, όταν οι χημικοί υποστήριξαν την προσθήκη των “zetta” και “yotta”, ώστε να μπορούν εκφράσουν τεράστιες ποσότητες μορίων.
Για να καταλάβουμε τι σημαίνει το “yotta”, το υψηλότερο -μέχρι χθες, τουλάχιστον- πρόθεμα, ένα γιοττάμετρο (yottameter) αντιστοιχεί σε τόσα μέτρα, όσα εκφράζει ο αριθμός 1 ακολουθούμενος από 24 μηδενικά.
Σύμφωνα, όμως, με τον Richard Brown, τον επικεφαλής της μετρολογίας στο “National Physical Laboratory” του Ηνωμένου Βασιλείου, ακόμη και το πανίσχυρο yotta δεν είναι αρκετό για να καλύψει την τεράστια όρεξη του κόσμου για δεδομένα. Όπως δήλωσε ο ίδιος «Όσον αφορά την έκφραση των δεδομένων σε yottabytes, που είναι το υψηλότερο πρόθεμα αυτή τη στιγμή, είμαστε πολύ κοντά στο όριο.»
Η ανάγκη, λοιπόν, περιγραφής ολοένα μεγαλύτερων τιμών, οδήγησε στην προσθήκη των αντίστοιχων προθεμάτων την Παρασκευή (18/11).
Οι επιστήμονες, βέβαια, δεν άφησαν τους μικρούς αριθμούς παραπονεμένους: «Για το κάτω άκρο της κλίμακας, ήταν λογικό να κάνουμε μια συμμετρική προσθήκη, η οποία να είναι χρήσιμη στην κβαντική επιστήμη, στη σωματιδιακή φυσική – όταν μετράμε, δηλαδή, πολύ-πολύ μικρά πράγματα.»
Ο κόσμος με νέους αριθμούς
Τα νέα προθέματα μπορούν να απλοποιήσουν τον τρόπο με τον οποίο αναφερόμαστε είτε σε πολύ μεγάλα είτε σε πολύ μικρά μεγέθη.
Έτσι, για τα μεγάλα πλέον έχουμε το “ronna” (27 μηδενικά μετά το 1) και τον μεγάλο του αδελφό, το “quetta” (30 μηδενικά μετά το 1). «Αν, αντί για απόσταση αναφερθούμε σε μάζα, η Γη ζυγίζει περίπου έξι ronnagrams», δηλαδή ένα 6 ακολουθούμενο από 27 μηδενικά, λέει ο Brown.
Ενώ προσθέτει: «Η μάζα του Δία, είναι περίπου δύο quettagrams» — ένα 2 ακολουθούμενο από 30 μηδενικά.
Για να συνειδητοποιήσουμε το πόσο μεγάλες είναι οι τιμές που αντιστοιχούν σε αυτά τα προθέματα, αρκεί να σκεφτούμε πως η διάμετρος του Παρατηρήσιμου Σύμπαντος είναι μόλις 1 ronnameter! Ένα quettameter, δηλαδή, είναι χίλιες φορές μεγαλύτερο από αυτή τη διάμετρο.
Αντίστοιχα, για την πολύ μικρή κλίμακα πλέον έχουμε το “ronto” (27 μηδενικά μετά την υποδιαστολή) και το “quecto” (30 μηδενικά μετά την υποδιαστολή). Έτσι, η μάζα του ηλεκτρονίου είναι περίπου ένα rontogram, ενώ ένα byte δεδομένων αυξάνει τη μάζα του κινητού μας κατά ένα quectogram.
Ο Brown ανέφερε ότι η ιδέα του για αυτή την επικαιροποίηση προέκυψε από διάφορα δημοσιεύματα που είδε, τα οποία χρησιμοποιούν μη εγκεκριμένα προθέματα για δεδομένα, όπως τα brontobytes και τα hellabytes. Συγκεκριμένα, η Google χρησιμοποιεί το πρόθεμα “hella” από το 2010. «Αυτοί ήταν όροι που κυκλοφορούσαν ανεπίσημα, οπότε ήταν σαφές ότι το SI έπρεπε να κάνει κάτι», λέει.
Και, όπως εξηγεί ο ίδιος, τα νέα ονόματα δεν επιλέχθηκαν τυχαία. Το πρώτο γράμμα έπρεπε να μην χρησιμοποιείται ήδη, για άλλα προθέματα ή μονάδες (κάτι που απέκλεισε τα bronto και το hella).
«Τα μόνα ελεύθερα γράμματα ήταν το “r” και το “q”. Για την συνέχεια, έπρεπε να ακολουθήσουμε την παράδοση, βάσει της οποίας τό άκουσμα των προθεμάτων πρέπει να παραπέμπει σε γράμματα του ελληνικού αλφάβητου. Τέλος, σύμφωνα με την ίδια παράδοση, τα προθέματα για τους μεγάλους αριθμούς πρέπει να τελειώνουν σε “a” ενώ για τους μικρότερους σε “o”.»
«Είχε έρθει η ώρα, για κάτι τέτοιο. Χρειαζόμαστε νέες λέξεις, καθώς προχωράμε. Μέσα σε λίγες δεκαετίες, ο κόσμος έγινε ένα τελείως διαφορετικό μέρος.» δηλώνει ο Brown, ενώ προσθέτει πως τα νέα προθέματα πρόκειται να «θωρακίσουν το σύστημα απέναντι στις απαιτήσεις του μέλλοντος» ικανοποιώντας τις ανάγκες του για ακόμα πιο ακραία μεγέθη – τουλάχιστον για τα επόμενα 20 με 25 χρόνια.
Πηγές: https://phys.org/ https://www.sfchronicle.com/
