Στα προηγούμενα άρθρα ρίξαμε μια ματιά στα παράδοξα που προκύπτουν από το ταξίδι στο χρόνο. Είδαμε αν το ταξίδι στο παρελθόν είναι συνεπές με ένα λογικό σύμπαν. Ενώ εξετάσαμε και το τι επιτρέπουν περί αυτού και τι όχι, οι νόμοι της φυσικής. Κλείνουμε τη σειρά με μια σταχυολόγηση από την 7η τέχνη. Και βλέπουμε πως έχει αντιμετωπίσει τα ταξίδια στο χρόνο ο κινηματογράφος.
Χωρίς άλλες εισαγωγές, ξεκινάμε.
1. Επιστροφή στο μέλλον
Είδος: Κωμωδία, Ε.Φ.
Έτος προβολής: 1995
Πρωταγωνιστές: Michael J. Fox, Christopher Lloyd
Παράδοξο: το παράδοξο του παππού
Από που αλλού θα ξεκινούσαμε. Η εφηβική κωμωδία των νεανικών μας χρόνων, που δεν ενοχλείται από την ύπαρξη παραδόξων – και καλά κάνει, γιατί δεν ενδιαφέρεται για διατριβή στους νόμους της φυσικής αλλά για να παρουσιάσει μια χαριτωμένη περιπέτεια.
Η υπόθεση της ταινίας. Ο ήρωας βοηθά τον – κλασσική καρικατούρα τρελού επιστήμονα – φίλο του να δοκιμάσει τη χρονομηχανή του, ταξιδεύοντας στο παρελθόν. Εκεί τα πράγματα μπλέκονται. Αρχικά η μαμά του τον βλέπει ως αυτό που είναι, έναν ελκυστικότατο συνομίληκό της έφηβο, και δεν διστάζει να του συμπεριφερθεί ανάλογα.
Αλλά το πρόβλημα βρίσκεται στο μπαμπά, ο οποίος αδυνατεί να φλερτάρει και να προσελκύσει τη μαμά. Και ο ήρωας θα κάνει τα πάντα για να προχωρήσει το μεταξύ τους φλερτ. Αν δεν το κάνει, θα έχει πρόβλημα.
Πως αντιμετωπίζει ο σκηνοθέτης το παράδοξο
Απολαυστικά. Το σύμπαν γνωρίζει τι πρέπει να γίνει και όχι μόνο αυτό, αλλά κάνει τις εκτιμήσεις του. Και όχι μόνο αυτό! Δίνει και τις προειδοποιήσεις του. Αν οι γονείς δεν τα φτιάξουν ο ήρωας δεν θα γεννηθεί. Έτσι δεν θα έχει υπάρξει, έτσι θα …εξαφανιστεί. Έχουμε να κάνουμε με ένα εντελώς ανυπόμονο σύμπαν.
Και όσο τα γεγονότα πηγαίνουν προς ένα μέλλον όπου οι γονείς δεν θα παντρευτούν και δεν θα γίνουν οι γονείς, το σύμπαν μας αρχίζει να δημιουργεί το “σωστό”, αντίστοιχο μέλλον. Τα αδέλφια του ήρωα εξαφανίζονται ένα ένα από τη φωτογραφία. Μαγικό;
Εξ΄ ίσου μαγική κι απολαυστική είναι η κρίσιμη σκηνή του φλερτ. Θα τα φτιάξουν ή όχι; όσο ο μπαμπάς δεν τα καταφέρνει, το σύμπαν αρχίζει να παίρνει τις αποφάσεις του. Σιγά σιγά όμως: ο ήρωας συνεχίζει να υπάρχει εφ΄ όσον δεν έχει τελεσιδικίσει κάτι, αλλά γίνεται σιγά σιγά διάφανος.
Εκπληκτικό. Απολαύστε τη σκηνή. Έχει και μια ωραία εκτέλεση του Johnny B. Goode.
2. Ταξιδιώτης στο χρόνο (Predestination)
Είδος: Θρίλερ Ε.Φ. , Περιπέτεια
Έτος προβολής: 2014
Πρωταγωνιστές: Ethan G. Hawke, Sarah Snook
Παράδοξο: Του παππού, στη πιο ακραία εκδοχή του. Αιτιακού βρόχου, και Έκρηξης ενέργειας.
Το απόλυτο κάψιμο. Ένας πράκτορας από μια Υπηρεσία στο μέλλον γυρίζει στο παρελθόν να αντιμετωπίσει έναν τρομοκράτη, και μέχρι εδώ καλά – λέμε τώρα. Από το σημείο αυτό όμως κι έπειτα, τα πράγματα αρχίζουν να γίνονται περίεργα.
Ακολουθεί σπόιλερ, έτσι αν θέλετε να δείτε τη ταινία, η οποία κατά τ΄ άλλα είναι ενδιαφέρουσα (και μέχρι εκεί), προχωρήστε στην επόμενη ενότητα.
Ο τρομοκράτης που αναζητεί είναι μια γυναίκα, που αποδεικνύεται ότι είναι ο εαυτός του που έχει κάνει στο μέλλον εγχείρηση αλλαγής φύλλου. Ή η γυναίκα έκανε αλλαγή φύλλου κι έγινε αυτός. Ή κάτι τέλος πάντων. Γεννιέται ένας έρωτας μεγάλος και κάνουν ένα παιδί. Το οποίο παιδί έχει κάποιες ξεχωριστές ιδιότητες, έτσι η Υπηρεσία το παίρνει υπό τη φύλαξή της και το κάνει πράκτορα. Μεγαλώνοντας γίνεται η γυναίκα που συναντήσαμε, η οποία γυναίκα γίνεται μετά άντρας, ώσπου και οι δύο μαζί – δηλαδή ο ένας μαζί – γεννούν τον εαυτό τους. Μια χρονική λούπα που συνεχίζεται επ΄ άπειρον, προσθέτοντας συνεχώς νέα ενέργεια στο ίδιο σύμπαν: ο ήρωας υπάρχει ταυτόχρονα στο ίδιο σύμπαν και με τις τρεις μορφές του.
Το αντίστροφο του παραδόξου του παππού. Αντί να σκοτώσουμε τον εαυτό μας, γεννάμε τον εαυτό μας. Με τον εαυτό μας.
3. Intestellar
Είδος: Περιπέτεια Ε.Φ., δυστοπικό μέλλον
Έτος προβολής: 2014
Πρωταγωνιστές: Matthew McConaughey, Anne Hathaway, Jessica Chastain, Michael Caine/
Παράδοξο: Αιτιακού βρόχου.
Το απόλυτο κάψιμο νο 2. Υποτίθεται ότι ο Kip Thorne έχει επιμεληθεί τη συμβατότητα του σεναρίου με τους νόμους της φυσικής, οι οποίοι στη ταινία έχουν πάει περίπατο ή κάπου. Έτσι, κανείς δεν ξέρει τι ακριβώς επιμελήθηκε.
Η υπόθεση
Η Γη πνέει τα λοίσθια ως πλανήτης ικανός να φιλοξενήσει την ανθρωπότητα. Η γενιά στο παρόν της ταινίας φαίνεται πως θα είναι η τελευταία που θα επιβιώσει. Από θαύμα, μια ανεξήγητα σταθερή χωροχρονική σήραγγα εμφανίζεται στο ηλιακό σύστημα, ικανή να οδηγήσει τους τελευταίους επιζήσαντες προς ένα νέο πλανήτη.
Το κρίσιμο ζήτημα είναι να λυθούν τα θεωρητικά προβλήματα που θα επιτρέψουν τη κίνηση των κατάλληλων πλοίων που ήδη κατασκευάζονται. Δυστυχώς, οι απαντήσεις βρίσκονται μόνο στο εσωτερικό μιας μαύρης τρύπας.
Μέχρι εδώ όλα καλά.
Τα παράδοξα
Ο ήρωας βρίσκεται στο εσωτερικό της μαύρης τρύπας κι εδώ αρχίζουν τα ωραία.
Πρώτον, αυτοί που δημιούργησαν τη σκουλικότρυπα, φροντίζουν για τη δημιουργία μιας φούσκας στο εσωτερικό της μαύρης τρύπας όπου και τοποθετούν τον ήρωα να επιβιώσει. Μετά, τον βγάζουν από εκεί.
Από τη μαύρη τρύπα. Λέγαμε κάτι για Kip Thorne;
Δεύτερον. Η φούσκα της μαύρης τρύπας είναι χώρος δύο χρονικών διαστάσεων. Γιατί όχι θα μου πείτε, η φυσική δεν ενοχλείται από κάτι τέτοιο – αλλά σιγά που δεν θα είχαμε συνέχεια. Από το σύνολο των άπειρων χρονικών συμπάντων που παρατηρεί, ο ήρωας στέλνει μηνύματα στο παρελθόν του δικού του σύμπαντος, οδηγώντας τον τελικά στο να αποφασίσει αυτό το ταξίδι. Ο σκηνοθέτης βέβαια ισχυρίζεται πως τη στιγμή που ο ήρωας στέλνει τα μηνύματα επιθυμεί ακριβώς το αντίθετο, δηλαδή να εμποδίσει τον εαυτό του από το να κάνει το ταξίδι, έτσι εμείς δεν θα αναρωτηθούμε γιατί έστειλε τα μηνύματα αυτά αφού ήδη γνώριζε ότι λόγω των μηνυμάτων έκανε το ταξίδι.
Να μη σας τα πολυλογώ, μέσα σε όλα στέλνει και τις πληροφορίες που θα λύσουν τα θεωρητικά προβλήματα που είπαμε παραπάνω. Η θεωρητική λύση βρίσκεται, το ταξίδι ξεκινά, η ανθρωπότητα μεταναστεύει και συνεχίζει να ζει σε άλλο πλανήτη.
Κι εδώ έρχεται ένα από τα καλύτερα.
Όπως μας αποκαλύπτεται αμέσως μετά, τη χωροχρονική σήραγγα – σκουλικότρυπα τη δημιούργησε στο μέλλον η ίδια η ανθρωπότητα. Και ο λόγος που το έκανε είναι για να μπορεί η ανθρωπότητα να κάνει το ταξίδι. Στο παρελθόν. Γιατί αν δεν το έκανε, τότε… Δεν ξέρω τι θα γινόταν αν δεν το έκανε γιατί το έχει ήδη κάνει και βρίσκεται ήδη στο μέλλον γνωρίζοντας να φτιάχνει σκουλικότρυπες. Οπότε μη με ρωτάτε γιατί να φτιάξει τη συγκεκριμένη.
Δηλαδή κι αν δεν την έφτιαχνε;
Και άλλα έκτροπα
Η αγαπημένη μου στιγμή είναι όταν μπαίνουν σε τροχιά γύρω από τη μαύρη τρύπα. Ένας ακόμη πλανήτης βρίσκεται σε τροχιά γύρω από αυτήν και πρέπει να τον επισκεφθούν, αλλά δεν γίνεται να μπουν σε τροχιά γύρω από αυτόν και να κατέβουν με το όχημα ατμόσφαιρας επειδή ο πλανήτης βρίσκεται κοντά στη μαύρη τρύπα, έτσι οι βαρυτικές επιδράσεις θα προκαλέσουν διαστολή στο χρόνο.
Αλλά!
Ο ήρωας βρίσκει τη λύση. Ο Επιστήμονας της παρέας διαβεβαιώνει ότι υπάρχει ένα σημείο που πριν από αυτό δεν έχουμε χρονική μεταβολή και μετά από αυτό έχουμε, και μάλιστα μεγάλη. Έτσι θα μπουν σε τροχιά πριν το σημείο αυτό και θα ταξιδέψουν με το όχημα στο πλανήτη. Λογικά θα είναι 5 λεπτά απόσταση, γιατί πρέπει το ταξίδι τους να γίνει γρήγορα: όσο είναι στον πλανήτη θα δέχονται την επίδραση της βαρύτητας της μαύρης τρύπας και ο χώρος θα διαστέλλεται, έτσι θα μπουν και θα βγουν ταχύτατα ώστε να περιορίσουν τη διαστολή του χρόνου. Στο καλό Γενική Σχετικότητα. Άλμπερτ μη βλέπεις, είναι απλά μια ταινία.
Παρένθεση. Ένα καλό πνευματικό παιχνίδι είναι το εξής. Η βαρυτική δράση της μαύρης τρύπας προκαλεί χρονική καθυστέρηση κατά 220.000.000 φορές – 7 χρόνια για κάθε ώρα, μας πληροφορούν στη ταινία. (α) Τι ισχύς θα πρέπει να διαθέτει το όχημα ατμόσφαιρας και τι ενέργεια πρέπει να καταναλώσει, ώστε να μπορεί να διαφύγει από μια τέτοια βαρύτητα; (β) Από τι υλικό αποτελείται τέλος πάντων ο πλανήτης που βρίσκεται σε τροχιά και δεν έχει διαλυθεί από τις παλιρροϊκές δυνάμεις που προκαλεί η μαύρη τρύπα;
Αξίζει να τη δεις;
Ξεκάθαρα, ναι. Αν μπορέσετε να αγνοήσετε όλα τα παραπάνω, θα ανακαλύψετε πάρα πολλά στοιχεία που θα σας κάνουν να την απολαύσετε. Με μια κουβέντα, αποτελεί έπος για μια ανθρωπότητα που θέλει να συνεχίζει να αγωνίζεται και να υπάρχει.
4. Κάπου στο χρόνο
Είδος: Ρομαντική κομεντί, ΕΦ
Έτος προβολής: 1980
Πρωταγωνιστές: Christopher Reeve, Jane Seymour
Παράδοξο: Αιτιακού βρόχου.
Από εδώ αντλήθηκε η φανταστική ιστορία με την οποία παρουσιάσαμε το παράδοξο του αιτιακού βρόχου στο 2ο μέρος του άρθρου. Γι΄ αυτό και μόνο παίρνει επάξια τη θέση της σε αυτή τη λίστα.
Αν κατά τα άλλα αξίζει να τη δείτε; Εχμ… Ό,τι θέλετε εσείς.
5. Δώδεκα πίθηκοι
Είδος: Περιπέτεια ΕΦ, δυστοπικό μέλλον
Έτος προβολής: 1995
Πρωταγωνιστές: Joseph Melito, Bruce Willis, Brad Pitt
Παράδοξο: όποιο μπορείτε να φανταστείτε
Γνωστή κι αγαπημένη ταινία, με ένα Bruce Willis να μη πυροβολεί τους πάντες (σχεδόν) και έναν Brad Pitt στις καλύτερες ερμηνείες του. Εμάς μας ενδιαφέρουν τα παράδοξα όμως.
Η Γη είναι κατεστραμμένη από ένα φονικό ιό που έχει σαρώσει το πληθυσμό κι έχει διαλύσει εντελώς τον κοινωνικό της ιστό. Παρ΄ όλα αυτά, ανακαλύπτει τη χρονομηχανή αποδεικνύοντας στους άπιστους της εποχής μας πόσο εύκολο τελικά είναι να συμβεί αυτό. Στέλνει τον ήρωα πίσω στο παρελθόν για να εμποδίσει τη καταστροφή.
Σιγά το πρωτότυπο θα μου πείτε, και πράγματι τίποτε πρωτότυπο δεν συμβαίνει – πέρα του ότι ο ήρωας ανακαλύπτει ότι ο εχθρός είναι διαφορετικός από αυτόν που όλοι ως τότε πίστευαν. Κατά τα άλλα, είμαστε στη περίπτωση όπου το σύμπαν προστατεύει το χρονολόγιο. Η προσπάθεια του ήρωα είναι μάταιη και τελικά ό,τι και να κάνει, το μέλλον έχει ήδη γραφεί και δεν θα αλλάξει. Αντίο κβαντομηχανική, καλώς ήρθες πεπρωμένο.
6. Η ακαδημία της ομπρέλας
Είδος: Κωμωδία, Περιπέτεια δράσης, Ηπερήρωες – Σειρά τριών (μέχρι στιγμής) κύκλων
Έτος προβολής: 2019
Πρωταγωνιστές: Elliot Page, Tom Hopper, David Castañeda, Emmy Raver-Lampman, Robert Sheehan, Aidan Gallagher, Justin H. Min, Colm Feore
Παράδοξο: του Παππού και άλλα πολλά
Μια πανέμορφη αντιμετώπιση στο παράδοξο του παππού είναι εδώ. Οι ήρωες αναγκάζονται να ταξιδέψουν στο παρελθόν και προσπαθούν να μη το αλλοιώσουν, κάτι που είναι αδύνατο. Έτσι όταν επανέρχονται στο χρόνο τους συναντούν ένα μέλλον διαφορετικό. Στο μεταξύ υπάρχει και η Υπηρεσία η οποία ταξιδεύει πάνω κάτω στο χρόνο εκτελώντας οποιονδήποτε είναι πιθανόν να αλλοιώσει το χρονολόγιο, δημιουργώντας τελικά συνεχή παράδοξα καθώς και σκηνές απείρου κάλλους.
Αν δεν έχετε δει τη σειρά χάνετε. Ή για να πάρετε μια εικόνα για το αν χάνετε ή όχι, δείτε αυτό:
7. Arrival
Είδος: ΕΦ
Έτος προβολής: 2016
Πρωταγωνιστές: Amy Lou Adams, Jeremy Renner.
Παράδοξο: Αιτιακός Βρόγχος με πληροφορία, απώλεια ελεύθερης βούλησης.
Τι θα κάνεις αν είσαι στρατιωτικός κι έχεις να αποκρυπτογραφήσεις ένα μήνυμα εξωγήινων; Πηγαίνεις τη μαγνητοφώνηση του μηνύματος στη καλύτερη γλωσσολόγο του πλανήτη σου. Της βάζεις το ηχητικό, περιμένεις να σου το μεταφράσει κι αν από παραξενιά της και μόνο αρνηθεί, θα πας σε άλλον.
Κατά τα λοιπά: πρόκειται για μια αργή μεν, καθηλωτική έως το τέλος δε ταινία που εστιάζει στη πιθανή αντίδραση της ανθρωπότητας μετά τη Πρώτη Επαφή. Κάτι που προσωπικά μου θύμισε έντονα τη φράση “Ήθελα να καταστρέψω κάτι όμορφο” από το Fight Club. Σε όσον αφορά τα δικά μας όμως:
Ένα πρόσωπο – κλειδί της ταινίας έχει μια σημαντική πληροφορία για τον ήρωα της ταινίας, ο οποίος ήρωας την αποκτά έχοντας πρόσβαση στο μέλλον. Το πρόσωπο – κλειδί λοιπόν κι από τη στιγμή που ο ήρωας γνωρίζει από το μέλλον τη πληροφορία, στο μέλλον του δίνει τη πληροφορία. Και ο λόγος που του τη δίνει είναι επειδή ο ήρωας γνωρίζει τη πληροφορία άρα του την έδωσε, οπότε του τη δίνει.
Ναι, αυτό. Ταξίδι στο χρόνο έχει μέσα, τι θέλετε.
8. Το φαινόμενο της πεταλούδας
Είδος: ΕΦ
Έτος προβολής: 2004
Πρωταγωνιστές: Ashton Kutcher, Amy L. Smart.
Παράδοξο: (σχεδόν) κανένα!
Ο ήρωας έχει τη δυνατότητα να κάνει παρεμβάσεις στο παρελθόν του αλλάζοντας την ιστορία του, και ο σκηνοθέτης μας εκπλήσσει. Τα περισσότερα παράδοξα που μπορούν να συμβούν αντιμετωπίζονται με τέτοιο τρόπο, ώστε μπορούμε άνετα να παραχωρήσουμε ποιητική αδεία για τα όποια ερωτήματα δεν έχουν – προφανώς – απάντηση.
Ο ήρωας δεν επιστρέφει ως ξεχωριστή οντότητα στο παρελθόν. Μπορεί να επιστρέψει μόνο στο παρελθόν που έχει ζήσει, και μόνο μέσω της οντότητας που ήδη υπάρχει. Έτσι δεν έχουμε προσθήκη νέας μάζας στο σύμπαν.
Η επιστροφή του συνοδεύεται με κάποιες διαφορετικές σε σχέση με το παρελθόν ενέργειες, οι οποίες κάθε φορά αλλάζουν το μέλλον κατά κρίσιμο τρόπο. Γυρνώντας στο μέλλον του, ζει πλέον σε ένα νέο κόσμο για τον οποίο δεν έχει ιδέα κάθε φορά και πρέπει να προσαρμοστεί. Όσον αφορά τι γίνεται με τη συνείδησή του, με τις γνώσεις του μέλλοντος που κουβαλά στο παρελθόν; Είπαμε, ποιητική αδεία, μη περιμένετε να υπάρχει φυσική διάταξη που να επιτρέπει να αλλάζουν ξαφνικά οι εγκεφαλικές συνάψεις σε έναν εγκέφαλο, να του προσθέτουν νέες γνώσεις και να τον οδηγούν σε νέα συμπεριφορά.
Η ταινία έχει βγει σε τουλάχιστον δύο εκδόσεις, μια με καλό και μια με όχι καλό τέλος. Για ιστορικούς πλέον και μόνο λόγους και ακόμη κι αν δεν είναι του στυλ σας, αξίζει να τη δείτε.
Τέσσερις ακόμη ταινίες
Κλείνουμε με μια σειρά ταινιών στις οποίες λαμβάνει χώρα ένας διαφορετικός αιτιακός βρόχος. Στις ταινίες αυτές οι ήρωες βρίσκονται σε μια χρονική λούπα όπου αναγκάζονται να ζήσουν συνεχώς την ίδια ημέρα της ζωής τους. Η μέρα της μαρμότας (1993) είναι η πρώτη που έχω υπ΄ όψιν μου που διαπραγματεύτηκε κάτι τέτοιο, χωρίς φυσικά να γνωρίζω και πολλά. Πολύ αξιόλογες ταινίες δράσεις με το ίδιο, σε όσον αφορά τα ταξίδια στο χρόνο, περιεχόμενο είναι το ARQ (2014) και το Edge of Tomorrow (2016). Ενώ μια μικρή παραλλαγή που αφορά την ηθελημένη επιστροφή στη λούπα και θυμίζει περισσότερο το Φαινόμενο της Πεταλούδας, είναι το Τα λέμε Χτες (2019), μια αρκετά χαριτωμένη νεανική κωμωδία.
Μπορείτε απολαμβάνοντάς τες, να εντοπίζετε παράλληλα τις μορφές παραδόξων που εμφανίζονται σε καθεμία από αυτές, κάνοντας ακόμη πιο διασκεδαστική τη θέασή τους.
Ή και να μη το κάνετε. Εξ΄ άλλου εσείς αποφασίζετε. Ή μήπως όχι;
