Οι αρχαϊκοί άνθρωποι ίσως βρήκαν πως να διασχίζουν την θάλασσα, προς νέα εδάφη, πριν από σχεδόν μισό εκατομμύριο χρόνια.
Σύμφωνα με μια νέα ανάλυση των ακτογραμμών του μέσου της περιόδου Chibanian (Μέσο Πλειστόκαινο), το να διασχίσουν την θάλασσα ήταν ο μόνος τρόπος για να φτάσουν οι ανθρωπίδες, σε αυτό που σήμερα ονομάζουμε νησιά του Αιγαίου. Και πρέπει να έφτασαν, καθώς οι αρχαιολόγοι έχουν βρει στα νησιά αντικείμενα με ηλικία μεγαλύτερη από αυτή του Homo sapiens.
Αυτό υποδηλώνει ότι οι αρχαϊκοί άνθρωποι πρέπει να είχαν βρει τρόπους για να διασχίζουν μεγάλα σώματα νερού. Το πιθανό συμπέρασμα, ότι δηλαδή η ανθρώπινη μετανάστευση δεν εξαρτάτο αποκλειστικά από τις χερσαίες γέφυρες, μπορεί να αλλάξει την κατανόησή μας για τον τρόπο με τον οποίο οι πρόγονοί μας και οι σύγχρονοι άνθρωποι εξαπλώθηκαν σε όλο τον κόσμο.
Είναι δύσκολο να απαντηθεί το πότε ξεκίνησαν την θαλασσοπορία οι ανθρωπίδες. Οτιδήποτε μπορεί να χρησιμοποιήθηκε ως σκάφος θα ήταν ξύλινο, κάτι που σημαίνει πως πιθανότατα δεν θα έχει διατηρηθεί για εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια. Διαθέτουμε, όμως, καταγραφές τεχνουργημάτων και οστών που έχουν διασωθεί (πέτρινα εργαλεία που δεν αποσυντίθενται, για παράδειγμα), όπως επίσης και εργαλεία ανάλυσης, τα οποία μας επιτρέπουν να υπολογίσουμε ποιές γεωλογικές μεταβολές έλαβαν χώρα στο παρελθόν. Αυτά ήταν τα εφόδια που χρησιμοποίησε για τη νέα ανάλυση η ερευνητική ομάδα από το Πανεπιστήμιο Πατρών, με επικεφαλής τον γεωλόγο Γιώργο Φερεντίνο.
Η ηλικία των τεχνουργημάτων που έχουν βρεθεί, φτάνει έως και τα 470.000 χρόνια. Αυτά τα αρχαία εργαλεία (στη Λέσβο, τη Μήλο και τη Νάξο) συνδέονται με την τεχνοτροπία της Αχελαίας περιόδου που αναπτύχθηκε πριν από περίπου 1,76 εκατομμύρια χρόνια, και η οποία σχετίζεται με τον Homo erectus σε όλη την Αφρική και την Ασία. Αρκετά τέτοια εργαλεία έχουν βρεθεί στην ηπειρωτική Ελλάδα, στην Κρήτη και στην Ανατολία, τα οποία χρονολογούνται στα 1,2 εκατομμύρια χρόνια, οπότε δεν μας εκπλήσσει η εμφάνισή τους στο κοντινό αρχιπέλαγος.
Προηγούμενες μελέτες προτείνουν ότι, κατά τη διάρκεια των εποχών των παγετώνων, οι αρχαίοι άνθρωποι μετέβαιναν στα νησιά περπατώντας. Όταν ο κόσμος παγώνει, η στάθμη της θάλασσας πέφτει, οπότε οι άνθρωποι θα μπορούσαν να διαβούν χερσαίες γέφυρες οι οποίες θα καλύπτονταν από νερό σε περιόδους με πιο ήπιο κλίμα.
Για να εξετάσουν αυτή την πιθανότητα, ο Φερεντίνος και οι συνεργάτες του ανακατασκεύασαν τη γεωγραφία της περιοχής, συμπεριλαμβανομένης της ακτογραμμής των νησιών του Αιγαίου όπως θα ήταν αυτή πριν από 450.000 χρόνια. Για τον σκοπό αυτό, μελέτησαν δείκτες στάθμης της θάλασσας σε δέλτα αρχαίων ποταμών, καθώς και ρυθμούς καθίζησης που οφείλονται σε τεκτονική δραστηριότητα.
Η ομάδα διαπίστωσε ότι οι προηγούμενες ανακατασκευές ήταν λανθασμένες. Το χαμηλότερο σημείο που έφτασε η στάθμη της θάλασσα μέσα στα τελευταία 450.000 χρόνια, ήταν μόλις 225 μέτρα κάτω από την σημερινή. Αυτό σημαίνει πως τα τελευταία 450.000 χρόνια, παρά το ότι ορισμένα από τα νησιά του Αιγαίου ήταν συνδεδεμένα μεταξύ τους όταν η στάθμη της θάλασσας ήταν χαμηλότερη, τα ίδια τα νησιά ως σύνολο παρέμειναν σταθερά απομονωμένα από τις γύρω χερσαίες μάζες. Ακόμα και στο χαμηλότερο σημείο της στάθμης της θάλασσας, θα υπήρχαν ακόμη αρκετά χιλιόμετρα ανοιχτής θαλάσσης, τα οποία θα έπρεπε να διασχίσει κανείς ώστε να να φτάσει στο κοντινότερο νησί.
Οι ερευνητές επισημαίνουν ότι υπάρχουν άλλα στοιχεία, τα οποία υποδηλώνουν ότι το συγκεκριμένο δεν αποτελεί το πρώτο θαλάσσιο πέρασμα. Πιστεύεται ότι οι αρχαϊκοί άνθρωποι ταξίδευαν στη θάλασσα γύρω από την Ινδονησία και τις Φιλιππίνες, κάπου μεταξύ των 700.000 και ενός εκατομμυρίου ετών από σήμερα.
Όλες αυτές οι διελεύσεις δείχνουν ότι η θαλασσοπορεία δεν αποτελεί μια δεξιότητα που αναπτύχθηκε από τον Homo sapiens, αλλά από τους προγόνους και τους συγγενείς του που υπήρχαν πριν από αυτόν.
«Επιπρόσθετα, λαμβάνοντας υπόψη ότι οι αρχαϊκοί ανθρωπίδες ήταν σε θέση να διασχίσουν το Αιγαίο Πέλαγος, θα ήταν επίσης ικανοί να διασχίσουν τα στενά του Γιβραλτάρ», γράφουν οι ερευνητές στην εργασία τους.
«Τα προαναφερθέντα μας επιτρέπουν την αναθεώρηση της γενικά αποδεκτής άποψης για την εξάπλωση στη νοτιοδυτική Ευρώπη από τη χερσόνησο του Σινά και τις πεδιάδες του Λεβάντε, μέσω της παράκτιας ζώνης της Ανατολίας και της ξηράς γέφυρας του Βοσπόρου στο μέσο και ύστερο Μέσο Πλειστόκαινο, η οποία στηρίζεται στην επικρατούσα θεώρηση ότι μόνο οι ανατομικά σύγχρονοι άνθρωποι διέθεταν τις απαραίτητες γνωστικές ικανότητες για θαλάσσια διέλευση.»
Παραπομπές: G. Ferentinos et al, Archaic hominins maiden voyage in the Mediterranean Sea, Quaternary International (2022). DOI: 10.1016/j.quaint.2022.09.001
Πηγή: https://www.sciencealert.com/
