Η απάντηση είναι σύντομη και απλή: Δεν το κάνουν!
Αυτό, μπορούμε να το διαπιστώσουμε εύκολα, αν για παράδειγμα ξαπλώσουμε στο πλάι, μπροστά σε έναν καθρέφτη. Στον κατακόρυφο άξονα δεν μεταβάλλεται τίποτα· ισχύει δηλαδή αυτό που ήδη γνωρίζαμε: το πάνω παραμένει πάνω και το κάτω παραμένει κάτω. Για ένα λεπτό, όμως! Τώρα, ούτε στον οριζόντιο άξονα δεν παρατηρούμε κάποια μεταβολή. Το κεφάλι μας είναι από την σωστή μεριά, το ίδιο και τα πόδια μας· δεν εμφανίζεται κάποιου είδους αναστροφή δεξιά-αριστερά!
Παρόλα αυτά, ας ρίξουμε μια ματιά σε κάτι περίεργο, το οποίο θα μας βοηθήσει στην εξήγηση του “φαινομένου”, όπως θα την δούμε παρακάτω. Είπαμε πως έχουμε ξαπλώσει στο πλάι (έστω πως στηριζόμαστε στην δεξιά μας πλευρά). Εάν σηκώσουμε το αριστερό μας χέρι, που είναι ελεύθερο, θα δούμε στον καθρέφτη έναν άνθρωπο -που μας μοιάζει- να σηκώνει το δεξί του χέρι! Χμμμ…
Τι έγινε; Εμφανίζεται, τελικά, κάποια αναστροφή, η οποία όπως φαίνεται τώρα, έχει μεταφερθεί στον κατακόρυφο άξονα; Μην ανησυχείτε. Τίποτα από αυτά δεν έχει συμβεί. Απλά, έχουμε μάθει να αναγνωρίζουμε ποιά είναι η δεξιά και ποιά η αριστερή πλευρά ενός ανθρώπου, ανάλογα με το αν τον κοιτάζουμε από μπροστά ή από πίσω. Ο καθρέφτης δεν δείχνει κάτι λάθος. Ούτε αντιστρέφει τίποτα. Το χέρι που μας δείχνει να σηκώνεται, είναι από την ίδια μεριά με το χέρι που σηκώνουμε εμείς. Τότε, γιατί μας φαίνεται ανάποδο; Γιατί ένας άνθρωπος που θα στεκόταν απέναντί μας (με την μπροστινή του μεριά να μας κοιτάζει), θα είχε τις πλευρές του αντεστραμμένες σε σχέση με τις δικές μας· π.χ. το αριστερό του χέρι θα βρισκόταν απέναντι από το δικό μας δεξί. Σε αυτή την περίπτωση, όμως, προς τον καθρέφτη θα είχε στραμμένη την πλάτη του και όχι το πρόσωπό του! Διπλό χμμμ…
Είναι, λοιπόν, τόσο μπερδεμένα τα πράγματα; Όχι και τόσο! Ας αρχίσουμε να τα ξεκαθαρίζουμε, με κάποια παραδείγματα και τις ερμηνείες τους:
Στέκεστε, λοιπόν, μπροστά στην βιτρίνα ενός καταστήματος, όπου η μερική ανάκλαση από το γυαλί της σας δείχνει -έστω και αχνά- τι βρίσκεται πίσω σας. Λειτουργεί, εν μέρει, ως κάτοπτρο. Εάν περάσει ένα αυτοκίνητο από τον δρόμο που βρίσκεται πίσω από εσάς, τότε θα το δείτε με την σωστή φορά. Εάν κινείται π.χ. από τα αριστερά σας προς τα δεξιά σας, την ίδια κίνηση θα δείξει και ο καθρέφτης. Ο προσανατολισμός του αυτοκινήτου, επίσης, παραμένει ως έχει. Το εμπρός μέρος και το πίσω μέρος του αυτοκινήτου εμφανίζονται στον καθρέφτη χωρίς κάποιου είδους αναστροφή. Ας υποθέσουμε, όμως, ότι το αυτοκίνητο είναι επαγγελματικό, και πως στο πλαϊνό του τμήμα είναι γραμμένο το όνομα της επιχείρησης. Αυτό θα φανεί αντεστραμμένο· δεν θα είστε σε θέση να το διαβάσετε (όχι εύκολα, τουλάχιστον). Το ίδιο ισχύει και για τις επιγραφές των καταστημάτων που βρίσκονται στην απέναντι πλευρά του δρόμου, πίσω από την πλάτη σας. Κάθε επιγραφή καταστήματος εμφανίζεται ανάποδα.
Οπότε; Δεν μπορεί! Κάπου πρέπει να φταίει ο καθρέφτης γι αυτό· κάτι κάνει. Σωστά;
Λάθος!
Ο καθρέφτης δεν μεταβάλλει τίποτα. Δείχνει τα πράγματα όπως τα “βλέπει”. Ή, μάλλον, όπως του τα δείχνουμε εμείς. Σκεφτείτε κάτι απλό: εάν η επιγραφή του απέναντι καταστήματος -που εμείς μέσα από την ανάκλαση την βλέπουμε αντεστραμμένη- δεν είναι μία ξύλινη/μεταλλική/πλαστική αδιαφανής επιγραφή στον τοίχο του μαγαζιού, αλλά αντίθετα βρίσκεται στο τζάμι της βιτρίνας του. Τότε πως την βλέπει κάποιος που βρίσκεται εντός του καταστήματος; Μήπως την βλέπει και αυτός αντεστραμμένη; Ακριβώς! Γιατί η επιγραφή έχει τοποθετηθεί έτσι ώστε να μπορεί να την διαβάσει όποιος έχει στρέψει το κεφάλι του προς το κατάστημα. Εάν γυρίσετε και κοιτάξετε απέναντι, θα μπορέσετε να την διαβάσετε. Εάν όμως βρίσκεστε μέσα στο κατάστημα, θα σας φανεί ανάποδη, όπως ακριβώς και όταν την βλέπετε εξ ανακλάσεως από την απέναντι βιτρίνα.
Τι μας λέει αυτό; Μας λέει ότι -εφόσον για να διαβαστεί ένα κείμενο, πρέπει να το έχουμε προσανατολίσει σωστά ως προς εμάς- αυτό που παίζει ρόλο είναι το πως “δείχνουμε” ένα κείμενο στον καθρέφτη. Ο καθρέφτης δεν μεταβάλλει τον προσανατολισμό, ούτε αντιστρέφει τίποτα.
Ένα αρκετά κατατοπιστικό παράδειγμα για όλα αυτά, είναι ο τρόπος με τον οποίο αναγράφεται η λέξη “ΑΣΘΕΝΟΦΟΡΟ” στο μπροστινό μέρος των οχημάτων: γράφεται ανάποδα! Και αυτό, για να διαβάζεται σωστά (και γρήγορα) στον καθρέφτη του αυτοκινήτου μας. Είναι, όμως, η λέξη αυτή στ’ αλήθεια ανάποδα; Εάν γυρίσουμε το κεφάλι μας για να την διαβάσουμε θα μας φανεί αντεστραμμένη. Αυτό, όμως, οφείλεται στο ότι γυρίσαμε το κεφάλι μας. Οφείλεται στο ότι την κοιτάμε από την λάθος μεριά, και όχι από αυτήν που πρέπει να διαβαστεί. Η επιγραφή είναι προσανατολισμένη να διαβάζεται όταν κοιτάμε μπροστά (σε σχέση με το αυτοκίνητό μας). Και αν νομίζετε ότι οι καθρέφτες έχουν να κάνουν κάτι με αυτό, σκεφτείτε το εξής. Εάν η επιγραφή δεν ήταν στο καπό του αυτοκινήτου, αλλά βρισκόταν στο παρμπρίζ, τότε και ο οδηγός του ασθενοφόρου θα την διάβαζε κανονικά (χωρίς να έχει μεσολαβήσει καμία ανάκλαση και κανένας καθρέφτης).
Το συμπέρασμα; Κάποια πράγματα, όπως το διάβασμα ενός κειμένου ή η αντίληψη που έχουμε για το δεξιά-αριστερά, εξαρτώνται άμεσα από την φορά που τα κοιτάζουμε. Υπάρχει δηλαδή συγκεκριμένη κατεύθυνση για να βγάζουν νόημα. Όταν, λοιπόν, τα δείχνουμε στον καθρέφτη με την φορά που θα χρησιμοποιούσαμε για να τα δει κάποιος που στέκεται απέναντί μας, στην ουσία τα δείχνουμε ανάποδα στον καθρέφτη (αφού για να τα δει σωστά κάποιος που κοιτάει τον καθρέφτη, θα έπρεπε να στρίψει το κεφάλι του προς τα πίσω). Όλα εξαρτώνται από την σωστή φορά. Ας δούμε ένα ακόμα παράδειγμα:
Έστω ότι στέκεστε σε ένα γκαράζ ανάμεσα σε δύο οχήματα· δύο ταξί. Τα μπροστινά μέρη τους είναι στραμμένα προς εσάς. Για να έχουμε κάποιο σταθερό πλαίσιο αναφοράς, ας βάλουμε και έναν τοίχο από την μία πλευρά, όπως φαίνεται στην αντίστοιχη εικόνα παρακάτω. Η δουλειά σας είναι να γράψετε την λέξη “ΤΑΞΙ” στο καπό κάθε οχήματος. Για το ένα όχημα θα πρέπει να ξεκινήσετε με το γράμμα “Τ” να βρίσκεται προς την μεριά του τοίχου, και με τα υπόλοιπα να απομακρύνονται από αυτόν. Για το άλλο όχημα, όμως, το γράμμα “Τ” θα βρίσκεται από την άλλη μεριά του τοίχου, ενώ τα επόμενα γράμματα της λέξης όλο και θα τον πλησιάζουν.
Βλέπετε τι συμβαίνει; Σε σχέση με ένα σταθερό πλαίσιο αναφοράς (τοίχος), γράψατε τις δύο λέξεις με διαφορετική κατεύθυνση, για να μπορείτε να διαβάσετε και τις δύο σωστά. Γιατί το κάνατε αυτό? Γιατί όταν στέκεστε ανάμεσα στα δύο αυτοκίνητα, για να δείτε το καθένα από αυτά πρέπει να γυρίσετε το κεφάλι σας. Έτσι, αλλάζει ο προσανατολισμός, άρα πρέπει να αλλάξει και η φορά της λέξης για να μπορεί να διαβαστεί. Αυτό το κάνουμε συνέχεια χωρίς να το καταλαβαίνουμε. Αν κοιτάμε προς μια κατεύθυνση και διαβάζουμε ένα βιβλίο, τότε εάν γυρίσουμε το κεφάλι μας, για να μπορέσουμε να συνεχίσουμε να διαβάζουμε το βιβλίο, πρέπει να το γυρίσουμε και αυτό. Αλλιώς, θα καταλήγαμε να κοιτάμε το εξώφυλλό του αντί για το κείμενο, μέσα σε αυτό.
Εάν το βιβλίο μας είχε μία μόνο σελίδα και ήταν και διάφανο, τότε αν το κρατούσαμε μπροστά από έναν καθρέφτη με την φορά που το διαβάζαμε, θα μπορούσαμε να το διαβάσουμε ΚΑΙ από τον καθρέφτη. Εάν, όμως, το στρέφαμε, έτσι ώστε να μπορεί να το διαβάσει κάποιος που στέκεται απέναντί μας, τότε ούτε κανονικά ούτε μέσα από τον καθρέφτη δεν θα μπορούσαμε να το διαβάσουμε εμείς. Γιατί πλέον το κρατάμε ΑΝΑΠΟΔΑ σε σχέση με εμάς. Και αυτό θα φανεί είτε μέσω καθρέφτη είτε και χωρίς την μεσολάβηση αυτού!
Αφού, λοιπόν, ξεκαθαρίσαμε το τι συμβαίνει, ας σας… προβληματίσουμε λίγο ξανά. Όπως βλέπουμε στην παρακάτω εικόνα, σε μία τέτοιου είδους διάταξη (π.χ. στα νερά μίας λίμνης) εμφανίζεται, πράγματι, ένα είδος αναστροφής. Μπορείτε να το εξηγήσετε; (hint: διαβάστε προσεκτικά τι γράφουμε στην εικόνα με το χρωματιστό κουτί, παραπάνω).
Πηγές: Κάποιες ιδέες και παραδείγματα, από https://www.wtamu.edu/
