Υπάρχουν πολλά είδη βίαιων “ξεσπασμάτων” του Ήλιου. Μπορεί αμφότερες, οι ηλιακές εκλάμψεις (solar flares) και οι εκτινάξεις στεμματικής μάζας (coronal mass ejections ή CMEs), να αφορούν τεράστιες εκρήξεις ενέργειας, όμως κατά τα άλλα είναι αρκετά διαφορετικές μεταξύ τους. Κάποιες φορές, τα δύο αυτά φαινόμενα λαμβάνουν χώρα ταυτόχρονα -πράγματι οι ισχυρότερες εκλάμψεις σχετίζονται σχεδόν πάντα με εκτινάξεις στεμματικής μάζας- όμως αυτά που εκτοξεύουν είναι διαφορετικά, εκδηλώνονται και ταξιδεύουν διαφορετικά, και επηρεάζουν διαφορετικά το περιβάλλον των πλανητών που συναντούν.
Και οι δύο εκρήξεις δημιουργούνται όταν η κίνηση του εσωτερικού του Ήλιου συστρέφει τα μαγνητικά του πεδία. Όπως ακριβώς συμβαίνει κατά την ξαφνική απελευθέρωση ενός συστραμμένου λάστιχου, τα μαγνητικά πεδία επανευθυγραμμίζονται εκρηκτικά, στέλνοντας τεράστιες ποσότητες ενέργειας στο διάστημα. Το φαινόμενο αυτό μπορεί να δημιουργήσει μια ξαφνική λάμψη φωτός· μία ηλιακή έκλαμψη. Οι εκλάμψεις διαρκούν από μερικά λεπτά έως και αρκετές ώρες και εκλύουν τεράστια ποσά ενέργειας. Το φως μίας ηλιακής έκλαμψης χρειάζεται οκτώ λεπτά περίπου για να φτάσει στη Γη. Επίσης, μέρος της ενέργειας που απελευθερώνεται κατά την έκλαμψη επιταχύνει σωματίδια πολύ υψηλής ενέργειας, τα οποία στη συνέχεια χρειάζονται μερικές δεκάδες λεπτά για να φτάσουν στον πλανήτη μας.
Οι μαγνητικές συστροφές μπορούν, επίσης, να δημιουργήσουν ένα διαφορετικό είδος έκρηξης. Τις CMEs, που εκτοξεύουν ηλιακή ύλη στο διάστημα. Γενικά, μπορούμε να φανταστούμε τα δύο αυτά είδη εκρήξεων, φέρνοντας στο μυαλό μας ένα κανόνι. Η έκλαμψη μοιάζει με το φως που βλέπουμε να βγαίνει από την κάννη (το οποίο μπορεί να το δει κανείς από οποιοδήποτε σημείο της γύρω περιοχής), ενώ η CME θα μπορούσε να παρομοιαστεί με την οβίδα, η οποία προωθείται προς μία συγκεκριμένη κατεύθυνση· αυτή η μάζα που εκτοξεύεται από την κάννη επηρεάζει μόνο την στοχευμένη περιοχή. Η CME είναι ένα τεράστιο νέφος μαγνητισμένων σωματιδίων που εκτοξεύεται προς συγκεκριμένη κατεύθυνση στο διάστημα. Αυτο το καυτό υλικό, που ονομάζεται πλάσμα, ταξιδεύει με ταχύτητες μεγαλύτερες από 1.5 εκατομμύριο χιλιόμετρα ανά ώρα, και χρειάζεται έως και τρεις ημέρες για να φτάσει στη Γη.
Οι διαφορές μεταξύ αυτών των δύο τύπων εκρήξεων είναι εμφανείς κατά την παρατήρηση μέσω ηλιακών τηλεσκοπίων: οι εκλάμψεις να εμφανίζονται ως έντονο φως, ενώ οι CMEs ως τεράστιες γλώσσες αερίου που διογκώνονται στο διάστημα.
Διαφορετικό είναι, επίσης, το πως επιδρούν, οι ηλιακές εκλάμψεις και οι CMEs, στη Γη. Η ενέργεια μίας έκλαμψης μπορεί να διαταράξει την περιοχή της ατμόσφαιρας μέσω της οποίας ταξιδεύουν τα ραδιοκύματα. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε υποβάθμιση και -στη χειρότερη περίπτωση- σε προσωρινή διακοπή των σημάτων πλοήγησης και επικοινωνιών.
Από την άλλη πλευρά, οι CMEs μπορούν να διοχετεύσουν σωματίδια στο κοντινό στη Γη διάστημα. Μία CME πιέζει τα μαγνητικά πεδία της Γης, δημιουργώντας ρεύματα που θα οδηγήσουν τα σωματίδια προς τους πόλους της Γης. Η αλληλεπίδραση των σωματιδίων με διάφορα στοιχεία της ατμόσφαιρας -όπως οξυγόνο και άζωτο- βοηθά στη δημιουργία του σέλαος, στις περιοχές του Βόρειου και Νότιου πόλου. Αυτές μαγνητικές μεταβολές επηρεάζουν, επίσης, μία σειρά από τεχνολογίες που χρησιμοποιούμε, όπως τα ραδιοκύματα υψηλής συχνότητας: οι ραδιοεπικοινωνίες γεμίζουν παράσιτα, ενώ οι συντεταγμένες των GPS μπορούν να αποκλίνουν κατά μερικά μέτρα. Οι μαγνητικές ταλαντώσεις είναι επίσης σε θέση να επάγουν ηλεκτρικά ρεύματα στα δίκτυα μεταφοράς ενέργειας, υπερφορτώνοντάς τα.
Ένα κοινό που έχουν οι εκλάμψεις και οι CMEs, είναι ο στόλος των παρατηρητηρίων που έχουμε στο διάστημα, τα οποία είναι πάντα σε επιφυλακή για αυτές τις εκρήξεις. Όπως ακριβώς προβλέπουμε καταιγίδες και βροχοπτώσεις, έτσι οι επιστήμονες με την βοήθεια προσομοιώσεων και των διαστημοσυσκευών, μπορούν να κάνουν προβλέψεις για τον “Διαστημικό Καιρό”. Είναι σημαντικό να γνωρίζουμε πότε θα φτάσει στη Γη μία ηλιακή καταιγίδα -και το πόσο ισχυρή θα είναι αυτή- ώστε να ενημερωθούν οι εταιρείες ενέργειας, οι αεροπορικές εταιρείες, αλλά και άλλοι ενδιαφερόμενοι φορείς, ώστε να μπορέσουν να λάβουν τις κατάλληλες προφυλάξεις.
Τα διαστημικά μας παρατηρητήρια, παρακολουθούν τον Ήλιο για εκλάμψεις και CMEs, και για έναν άλλο λόγο επίσης· το επιστημονικό ενδιαφέρον! Οι επιστήμονες προσπαθούν να καταλάβουν τι προκαλεί αυτές τις ισχυρές εκρήξεις, και ελπίζουν πως κάποια μέρα θα είναι σε θέση να τις προβλέψουν πολύ πριν εκδηλωθούν.
Πηγή: https://www.nasa.gov/
