Μια εξαιρετικά πυκνή “λίμνη” αλμυρού νερού στον πυθμένα του ωκεανού διατηρεί ένα άθικτο αρχείο, εκατοντάδων ετών, για τσουνάμι, σεισμούς και πλημμύρες.
Οι υποθαλάσσιες δεξαμενές υψηλής αλατότητας (ή δεξαμενές/λίμνες άλμης) αποτελούν μια σπάνια παραξενιά της φύσης: νερό τόσο πυκνό -λόγω του αλατιού- ώστε να μην αναμιγνύεται με το θαλασσινό νερό που το περιβάλλει. Αυτή η άλμη σχηματίζει μια ξεχωριστή “λίμνη”, με πολύ συγκεκριμένα όρια, στον πυθμένα του ωκεανού· ένα ιδιαίτερα τοξικό περιβάλλον όπου λίγοι οργανισμοί μπορούν να επιβιώσουν. Ερευνητές ανακάλυψαν μια μοναδική λίμνη άλμης σε έναν βραχίονα της Ερυθράς Θάλασσας, η οποία διατηρεί ιζήματα που αποκαλύπτουν μια ιστορία 1.000 ετών, γεμάτη από ξαφνικές πλημμύρες, τσουνάμι και σεισμούς.
Οι δεξαμενές άλμης σχηματίζονται σε μέρη όπου στο μακρινό παρελθόν μια θάλασσα είχε την ατυχία να αποκοπεί από τον ωκεανό, και να εξατμιστεί, αφήνοντας πίσω της υποεπιφανειακές αποθέσεις αλατιού. Η νεοανακαλυφθείσα δεξαμενή, που βρίσκεται στον Κόλπο της Άκαμπα, μεταξύ Σαουδικής Αραβίας και της Αιγύπτου, είναι η πλησιέστερη στην ακτή από όσες έχουν ανακαλυφθεί στην Ερυθρά Θάλασσα. Καθώς απέχει μόλις 2 χιλιόμετρα από τη στεριά, παγιδεύει ιζήματα από την ακτή εδώ και αιώνες – ιζήματα ανεπηρέαστα από ζωντανούς οργανισμούς, λόγω της αλατότητας.
«Τα ιζηματογενή στρώματα που βρίσκονται στο κάτω μέρος της άλμης διατηρούνται εξαιρετικά», λέει ο Sam J. Purkis, θαλάσσιος γεωλόγος στο University of Miami. «Τίποτα δεν τα αγγίζει.»
Ο Purkis και οι συνεργάτες του ανακάλυψαν την δεξαμενή το 2020 -με ένα τηλεκατευθυνόμενο όχημα- κατά τη διάρκεια μιας ερευνητικής αποστολής του μη κερδοσκοπικού οργανισμού OceanX. Η άλμη μοιάζει με απόκοσμη ομίχλη, η οποία οριοθετείται από ένα κέλυφος μικροοργανισμών που αγαπούν το αλάτι. Το περιβάλλον είναι αφιλόξενο, όμως γύρω από τα όρια της δεξαμενής θα δει κανείς γαρίδες και χέλια που παραμονεύουν και ορμάνε -για λίγο- μέσα στο υπεραλμυρό νερό, ώστε να πιάσουν μικρά πλάσματα που τόλμησαν να μπουν και έχουν ζαλιστεί από την άλμη.
Οι διατρήσεις των ερευνητών στα ιζήματα έχουν ανασύρει, μέχρι στιγμής, 1.200 έτη ιστορίας από το δάπεδο της δεξαμενής. «Αποτελούν την ανάμνηση όσων έχει βιώσει αυτός ο τόπος», λέει ο Beverly Goodman Tchernov, θαλάσσιος γεωεπιστήμονας από το Uiversity of Haifa, ο οποίος δεν συμμετείχε στην μελέτη.
Τα στρώματα ιζήματος περιλαμβάνουν λασπώδεις αποθέσεις από θορυβώδη ρέματα, που ονομάζονται wadis, τα οποία σχηματίζονται στην έρημο από τις βροχές που πέφτουν, περίπου μια φορά κάθε τέταρτο του αιώνα. Ένα από αυτά τα στρώματα, με ηλικία 500 ετών περίπου, ίσως να αντιστοιχεί σε μια υποθαλάσσια κατολίσθηση, υπολείμματα της οποίας είχαν ανακαλύψει προηγουμένως στην Ερυθρά Θάλασσα ο Purkis και η ομάδα του.
Η ομάδα ανακάλυψε, επίσης, αδρομερή ιζήματα τα οποία κατά πάσα πιθανότητα έχουν μεταφερθεί από τσουνάμι. Ένα άλλο, σχετικά πρόσφατο στρώμα, ενδεχομένως να σχετίζεται με έναν σεισμό 7,2 Ρίχτερ του 1995, ο οποίος έριξε κύματα 4 μέτρων σε ένα λιμάνι της Αιγύπτου. Όπως αναφέρουν στην δημοσίευσή τους οι ερευνητές, η εξέταση των ιζημάτων υποδηλώνει ότι παρόμοια τσουνάμι -τα οποία προκαλούνται από σεισμούς ή κατολισθήσεις- εμφανίζονται κάθε 100 χρόνια περίπου.
Η βόρεια ακτή της Ερυθράς Θάλασσας ήταν πάντα αραιοκατοικημένη, λέει ο Goodman Tchernov, όμως αυτό αλλάζει γρήγορα. Βασιζόμενος στα ευρήματά του από την δεξαμενή άλμης, ο Purkis έχει έρθει σε επαφή με αξιωματούχους της Σαουδικής Αραβίας, σχετικά με τους γεωλογικούς κινδύνους της δόμησης σε αυτήν την περιοχή. «Το κλειδί εδώ», λέει, «είναι η ευαισθητοποίηση και ο προγραμματισμός.»
Παραπομπές: "Discovery of the Deep-Sea NEOM Brine Pools in the Gulf of Aqaba, Red Sea", Sam J. Purkis et al., Communications Earth & Environment, 2022
Πηγή: https://www.scientificamerican.com/
