Συνοπτικά:
- Είναι ιδιαίτερα γοητευτικό να φανταζόμαστε συνδέσεις με μακρινούς λαούς, τόπους και εποχές, τα τεστ καταγωγής, όμως, αποτελούν σε μεγάλο βαθμό “γενετική αστρολογία”.
- Αν πάμε αρκετά πίσω -και το “αρκετά” δεν είναι ιδιαίτερα πολύ, στην ανθρώπινη ιστορία- είμαστε όλοι συγγενείς μεταξύ μας.
- Τα γονίδιά μας δεν είναι η ταυτότητά μας, ανεξάρτητα από το τι λένε οι εταιρείες τεστ DNA.
Το παρόν είναι απόσπασμα από το βιβλίο “The Master Builder: How the New Science of the Cell Is Rewriting the Story of Life”, του Alfonso Martinez Arias, ερευνητή της ICREA στο τμήμα συστημάτων βιολογικής μηχανικής του “Universitat Pompeu Fabra”, στη Βαρκελώνη.
Τα γονίδια είναι απαραίτητα για την ανάπτυξη και τη συντήρηση των ιστών, όμως από τον καθορισμό των σχεδίων του σώματος μέχρι την οργάνωση και τη λειτουργία του νευρικού μας συστήματος, τα κύτταρα είναι αυτά που ορίζουν την έκφρασή των γονιδίων, και μας κάνουν αυτούς που είμαστε.
Καθ’ όλη τη διάρκεια του 20ου αιώνα -και συνεχίζοντας μέχρι σήμερα- η κοινή παραδοχή ήταν ότι η ταυτότητά μας είναι στενά συνδεδεμένη με το DNA μας. Εδώ, παρότι υπάρχει κάποια αλήθεια (όπως είπε ο Σαίξπηρ, «Ό,τι είναι παρελθόν είναι πρόλογος»), όσον αφορά την ανάπτυξη οι σχέσεις που έχουν τα κύτταρα και τα γονίδια με την ιστορία είναι πολύ διαφορετικές μεταξύ τους. Αξίζει, λοιπόν, να κάνουμε μία μικρή παύση για να ανακεφαλαιώσουμε συνοπτικά τους λόγους πίσω από την κυρίαρχη άποψη ότι το γονιδίωμα είναι ο αφέντης της ύπαρξής μας.
Η άποψη αυτή στηρίζεται στην ίδια την ουσία του DNA, των σειρών από G, C, A και T που διαμορφώνουν τον κατάλογο του καταστήματος υλικών που αποτελεί το γονιδίωμά σας. Αυτός ο κατάλογος ενημερώνεται διαρκώς για εκατομμύρια χρόνια και είναι μοναδικός για τον καθένα από εμάς· όχι όσον αφορά την ποικιλία των εργαλείων και των υλικών του, αλλά όσον αφορά τα χρώματα και τις σχεδιαστικές λεπτομέρειες. Και είναι μέσα από αυτές τις λεπτές διαφορές που -με τον ίδιο τρόπο που μπορείτε να παρακολουθήσετε τη μετατροπή των αδέξιων υπολογιστών της δεκαετίας του 1950, στο iPhone που έχετε σήμερα- μπορείτε να εντοπίσετε την ιστορία στο γονιδίωμά σας, μια ιστορία που βασίζεται στη συνάφεια των διαφορών και των ομοιοτήτων του σεναρίου. Προσθέστε λίγο ιστορικό αφήγημα σε αυτές τις γενετικές σχέσεις και θα έχετε καταβολές, γενεαλογίες που -όπως σας λένε- σας συνδέουν με απομακρυσμένους ανθρώπους και μέρη και, αν πάτε αρκετά πίσω, συνδέουν όλους τους ανθρώπους μεταξύ τους.
Εμείς οι άνθρωποι νιώθουμε ισχυρή την ανάγκη να ανήκουμε, να γνωρίζουμε την προέλευσή μας, και καθώς τα τελευταία εκατό χρόνια έχουμε προσηλωθεί στα γονίδια, χρησιμοποιούμε τη γλώσσα της γενετικής για να γράψουμε τις ιστορίες μας. Οι μεγάλοι “παίκτες” της εμπορικής ανάλυσης DNA, η “Ancestry.com” και η “23andMe”, μαζί διατηρούν στα αρχεία τους το γονιδίωμα περισσότερων από 30 εκατομμυρίων ανθρώπων. Με βάση αυτά τα δεδομένα, μπορούν να σας πληροφορήσουν ότι είστε κατά 37% Δυτικός Μπαντού, 27% Γερμανός, 26% Σκωτσέζος και 10% Νιγηριανός, συν-πλην 10 έως 20%, ή ότι το 2% του DNA σας είναι από Νεάντερταλ (όπως ισχύει, κατά μέσο όρο, για όλους τους όσους ζουν σήμερα, λόγω του τρόπου που έχουμε εξελιχθεί οι άνθρωποι). Ορισμένες εταιρείες ισχυρίζονται ότι έχουν τη δυνατότητα να συγκρίνουν το DNA σας με αυτό των Βίκινγκς -για παράδειγμα- ή των αρχαίων Αιγυπτίων, των Ινδιάνων Chumash, αλλά και άλλων πληθυσμών που έζησαν πριν από μερικές χιλιάδες χρόνια. Να κατάγεστε από φαραώ!
Είναι ιδιαίτερα γοητευτικό να φανταζόμαστε συνδέσεις με τόσο απομακρυσμένους λαούς, μέρη και εποχές. Όμως, όπως σχολιάζει αυτού του είδους τους ισχυρισμούς, η οργάνωση “Sense About Science”: «Δεν είναι κάτι πολύ παραπάνω από γενετική αστρολογία». Ο γενετιστής Adam Rutherford έχει, επίσης, σωστά επισημάνει ότι αν πάμε αρκετά πίσω -και το “αρκετά” δεν είναι ιδιαίτερα πολύ, στην ανθρώπινη ιστορία- είμαστε όλοι συγγενείς μεταξύ μας. Αυτό είναι γεγονός. Τα εργαλεία και τα υλικά στο γονιδίωμα είναι ό,τι χρειαζόμαστε για να είμαστε ζώο, πρωτεύον θηλαστικό, άνθρωπος, επομένως δεν είναι και ιδιαίτερα αξιοσημείωτο το ότι υπάρχει τόση πολλή επικάλυψη.
Οι γενετικές καταβολές μπορούν όντως να ποσοτικοποιηθούν, λέγοντας ότι είμαστε κατά 50% αυτό ή κατά 25% εκείνο, αλλά τι σημαίνουν πραγματικά αυτοί οι αριθμοί; Λένε τίποτα για το ποιοί είμαστε σήμερα; Το γονιδίωμά μας μπορεί να μεταφέρει την ιστορία του είδους μας, δεν είναι όμως το γονιδίωμα που μας κάνει αυτό που είμαστε.
Αμέσως μετά τη γαστριδίωση, τη διαδικασία που καθορίζει τα κατασκευαστικά σχέδια ενός οργανισμού, είμαστε αρκετά παρόμοιοι με ένα κοτόπουλο, ένα ψάρι και ένα βάτραχο.
Μια εξίσου ενδιαφέρουσα ματιά στην ανθρώπινη ιστορία βρίσκεται μέσα στο πώς μας δημιουργούν τα κύτταρά μας, διαίρεση τη διαίρεση, ξεκινώντας από την πρώτη κιόλας διαίρεση του ζυγώτη και δημιουργώντας διαφορές στην πορεία. Θυμηθείτε το χαρακτηριστικό της εμβρυϊκής ανάπτυξης που παρατηρήθηκε για πρώτη φορά από τον Karl Ernst von Baer: ότι, αμέσως μετά τη γαστριδίωση, τη διαδικασία που καθορίζει τα κατασκευαστικά σχέδια ενός οργανισμού, είμαστε αρκετά παρόμοιοι με ένα κοτόπουλο, ένα ψάρι και ένα βάτραχο. Οι ομοιότητες στα έμβρυα ζώων μας συνδέουν με τους πρώτους πολυκύτταρους οργανισμούς. Τα ευκαρυωτικά κύτταρα -αυτά με έναν “αληθινό” ή καλοσχηματισμένο πυρήνα- άρχισαν να χρησιμοποιούν το γονιδίωμα με νέους τρόπους, ελέγχοντας τα γονίδια ώστε να μπορούν να ενωθούν για να δημιουργήσουν έναν ισχυρό, αποτελεσματικό οργανισμό που θα μπορούσε να κατακτήσει τον πλανήτη.
Για να το πετύχουν αυτό, τα κύτταρα βρήκαν έναν αριθμό από προσεγγίσεις οι οποίες λειτούργησαν καλά, όπως το αμφίπλευρο σχέδιο σώματος (κατοπτρική αριστερή και δεξιά πλευρά) και τη γαστριδίωση. Σε όλα τα ζώα, τα κύτταρα βασίζονται στο ίδιο σύνολο εργαλείων και υλικών για να θέσουν τα θεμέλια για το σώμα. Στη συνέχεια, μετά τη γαστριδίωση, ακολουθούν χωριστούς δρόμους, χτίζοντας ειδικά χαρακτηριστικά για κάθε είδος, και μοναδικά μεμονωμένα όντα, με βάση τις αλληλεπιδράσεις μεταξύ τους και -επειδή είμαστε θηλαστικά- τις διακυτταρικές συνδέσεις με τη μητέρα μας. Η διαδικασία οικοδόμησης δεν τελειώνει με τη γέννηση· συνεχίζεται καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής μας, για όσο τα βλαστοκύτταρά μας δημιουργούν νέα κύτταρα ώστε να διατηρούν το σώμα μας σε καλή κατάσταση.
Τα γονίδιά μας δεν είναι η ταυτότητά μας, ανεξάρτητα από το τι λένε οι εταιρείες τεστ DNA στις διαφημιστικές τους καμπάνιες. Πράγματι, αυτές οι εταιρείες χρησιμοποιούν το DNA από τις αναλύσεις για να ερευνήσουν το πώς, οι ασθένειες που προκαλούνται από μία μόνο γενετική μετάλλαξη, θα μπορούσαν να αντιμετωπιστούν. Με άλλα λόγια, γνωρίζουν ότι τα γονίδια είναι εργαλεία και αναζητούν τρόπους να επωφεληθούν από το γεγονός ότι αυτά τα εργαλεία μπορούν, κάποιες φορές, να επισκευαστούν.
Κύρια εικόνα άρθρου: Μοντέλο εμβρύου από βλαστοκύτταρα, το οποίο βοηθά στη μελέτη των διαδικασιών της πρώιμης εμβρυογένεσης. Nicolasrivron / Wikimedia Commons
Πηγή: https://bigthink.com/
